ურბანული სტილი, ანუ ცოტა რამ თვითგამოხატვის ხელოვნების შესახებ (შესავალი)

სკეიტი. სკეიტბორდი. გამონაბოლქვი. ისევ გამონაბოლქვი.

სხვა არაფერი მახსენდება, რომლითაც ჩვენს ურბანულ კულტურას მსოფლიოს სხვა ქალაქების კულტურასთან დავაკავშირებდი. რამდენიმე სკეიტბორდი და დიდი რაოდენობით გამონაბოლქვი, რომელიც კულტურის კი არა, საყოფაცხოვრებო პრობლემათა ჯაჭვის ერთ-ერთი რგოლია.

თბილისი მართლაც განსაკუთრებული ქალაქია, სადაც თვითგამოხატვის მთავარი საშუალება მიტინგებზე სიარული და ხანდახან ტრაფარეტული გრაფიტია. საქართველოს სხვა ქალაქებზეც იგივე შეიძლება ითქვას. არ იფიქროთ, კულტურაში ქცევის წესებს ან არქიტექტურასა და მისთანებს ვგულისხმობდე. ჩვენს ქვეყანაში ძალიან ბევრი ქალაქია თავისი უნიკალური ხასიათითა და საინტერესო შენობებით. მე იმაზე მოგახსენებთ, რასაც ზოგადად ურბანულ კულტურას უწოდებენ, თავისი ცხოვრების წესით, ჩაცმულობით, ხელოვნებით. იმაზე, რასაც ქალაქის მაცხოვრებლები თავად ქმნიან ერთადერთი მიზნით - საკუთარი თავის გამოსახატავად. ურბანულ სტილზე ხან მსოფლიო ტენდენციები ახდენს გავლენას, ხანაც - პოლიტიკური თუ სოციალური პრობლემები. ხდება ისეც, რომ ქალაქის ქუჩების სტილი თავად ზემოქმედებს გარკვეულ ტენდენციებზე. მაგალითად, ხშირია შემთხვევები, როდესაც ქუჩის მოდა შთააგონებს მსოფლიოს წამყვან დიზაინერებს, ორიგინალური კოლექცია შექმნან. ამ ყველაფერში მიმზიდველი ისაა, რომ თვითგამოხატვაში სრული თავისუფლება გაქვს, შეგიძლია იყო უკომპრომისო და ფანტაზიას გასაქანი მისცე. ეს, რა თქმა უნდა, არ ეხება ახლო აღმოსავლეთის ქალაქებს, სადაც ჩაცმულობისა თუ მხატვრობის წესები დიდი ხნის წინ არის დაკანონებული.

ცხადია, საქართველო ახლო აღმოსავლეთის ქვეყანა არ არის. თუმცა, ხანგრძლივი ანალიზის შემდეგ მომეჩვენა, რომ ქუჩის ჩვენებურ კულტურას ექსპრესიულობის ნაკლებობის გამო, მათთან უფრო მეტი საერთო აქვს, ვიდრე დასავლეთის ქვეყნებთან.

ქუჩის სტილთან დაკავშირებული ქართული ასოციაციები, ძირითადად, ეზოში შეკრებილ ბიჭებს უკავშირდება, რომელთა თვითაქტუალიზაციის მეთოდებში არ შედის ის, რაც ასე გავრცელებულია მსოფლიოში - გრაფიტის კულტურა, ე.წ. ანდერგრაუნდის მუსიკა, პარკური. ეს უკანასკნელი სადღაც ვნახე კედელზე დიდი ასოებით მიწერილი, თუმცა შენობებს შორის მოხტუნავე ჯერაც არავინ დამინახავს. სამაგიეროდ, უკვე ათეული წლებია, ჯიუტად ცდილობენ განავითარონ გრაფიტი შემდეგი ტიპის მინაწერებით: "ნ+მ=შეყვარებულებს", "მშია"... ტრაფარეტული გრაფიტი ჩვენი პოლიტიკური კულტურის განუყოფელ ნაწილად იქცა - "თავისუფლება ცოტნეს", "რატომ?" თუ პროტესტის გამოხატვა გინდა, ალბათ ღირს, თანამოქალაქეებს რაიმე სიმბოლოთი მაინც მიანიშნო, რა "რატომ". პირადად მე ვერასოდეს ვიგებდი მსგავსი ნაწერების ჭეშმარიტ შინაარსს. ქუჩის მხატვრობას რაც შეეხება, ბევრი არაფერი მახსენდება ისეთი, რის გახსენებასაც ვისურვებდი. ჰიპ-ჰოპისა და ანდერგრაუნდის მუსიკა ის თემებია, რაც ეროვნულ უნიჭობაზე დაგაფიქრებს. რაც შეეხება ჩაცმულობას, ამ შემთხვევაში ამბივალენტური აზრები მიჩნდება. ერთის მხრივ, მომწონს ჩვენი საზოგადოების ერთი თვისება - ყველა სიტუაციაში ეცვას ნორმალური ფეხსაცმელი. მეორეს მხრივ, ჩვენი ჩაცმის სტილი ნამდვილად ვერ გახდება მეორეხარისხოვანი დიზაინერის შთაგონების წყაროც კი. ერთი და იგივე ფერები, ეკლექტიკის არარსებობა, არანაირი მრავალფეროვნება და ფანტაზიისა თუ გამბედაობის არქონა - ეს ისაა, რაც ერთბაშად მოგხვდება თვალში, როცა ქუჩაში მიდიხარ.

რა შეიძლება იყოს ასეთი უსახურობის მიზეზი? ვთქვათ, იმდენად წესიერი მოქალაქეები ვართ, რომ არ გვინდა ქალაქის შენობებზე ნახატების დატოვება. მაშინ გაუგებარი ხდება, რატომ არის ამდენი უაზრო სიტყვებით აჭრელებული კედლები, ტრანსპორტის განადგურებული სკამის საზურგეები, სადარბაზოს ასე განვითარებული "მწერლობა". მატერიალური სახსრების არქონაც ცუდი გამართლებაა ასეთი ერთფეროვანი ჩაცმულობის სტილისთვის, რადგან დღეისთვის ევროპის ქალაქების ქუჩები სავსეა ძალიან ხელმისაწვდომ ტანსაცმელში ორიგინალურად გამოწყობილი ხალხით.

ასე რომ, არ შემიძლია, გამოვყო რაიმე დეტალი, რომელსაც თბილისის ურბანული კულტურის სავიზიტო ბარათად მივიჩნევდი. პარიზისთვის ეს შეიძლება შარფი იყოს, სკანდინავიის ქვეყნებისთვის - შლიაპა, ლონდონისა და ნიუ იორკისთვის - გრაფიტის ხელოვნება, ყველასთვის ერთად - ველოსიპედები, საქართველოსთვის... რამდენიმე სკეიტი... გამონაბოლქვი... ბევრი გამონაბოლქვი...